Hôm Thứ Hai đầu tuần, quốc hội của California với đa số theo Đảng Dân Chủ đã thông qua ngân sách mới cho tài khóa 2021 và 2022, hoàn toàn đi ngược lại với ngân sách bị cắt giảm của 2020 vì đại dịch, theo đó, những chương trình từng bị cắt giảm trong năm ngoái vì đại dịch, giờ đây sẽ được nối lại. Ngân sách mới của riêng California trị giá 262.6 tỉ mỹ kim sẽ phục hồi các chương trình từng bị cắt giảm trước cho đây cho hệ thống trường học công, từ tiểu học đến đại học. Hệ thống công lý bao gồm tòa án. Dịch vụ hỗ trợ trẻ em. Lương của nhân viên tiểu bang. Tất cả những chương trình nào từng bị cắt ngân sách của năm 2020 do ảnh hưởng của đại dịch Coronavirus, giờ đây được bù hoàn trở lại.
Từ đâu mà California có được tiền để hồi phục các chương trình phục vụ xã hội và dân sinh? Nhiều kinh tế gia cũng không thể ngờ là do đại dịch, người California lại chi tiêu nhiều hơn, các công ty đóng thuế nhiều hơn, chưa kể là nguồn thuế nhà đất cũng tăng nhờ giá nhà tăng, đã giúp California đạt được thặng dư ngân sách. Không những vậy, California là tiểu bang đông dân nhất của nước Mỹ cũng được hưởng được nguồn trợ cấp từ ngân sách của chính phủ liên bang do đại dịch. Theo chiết tính, nguồn thuế tiểu bang California thu được trong thời gian qua đã tăng hơn 27%, và là mức tăng cao nhất trong hơn 40 năm qua, bao gồm 100 tỷ mỹ kim nguồn tiền mới, dựa vào nguồn thuế và nguồn trợ cấp của liên bang. Vì tiền thu thặng dư khổng lồ này, ngân sách mới của California dự trù sẽ trả lại khoảng $1,100 mỹ kim cho hơn 15 triệu gia đình, đồng thời cam kết trả tiền cho trẻ em 4 tuổi được vào lớp mẫu giáo miễn phí. Ngay cả người nhập cư bất hợp pháp có lợi tức thấp cũng được chính phủ California hỗ trợ về bảo hiểm y tế miễn phí, cho những người từ 50 tuổi trở lên. Theo lời dân biểu Joaquin Arambula từ thành phố Fresno, ngân sách mới của tiểu bang không những đưa đời sống của California trở lại bình thường mà còn nâng cao hơn trước nữa.
Ngân sách bao gồm 8,1 tỉ mỹ kim hoàn thuế cho người dân, dựa trên lợi tức, có bao nhiêu con trong gia đình và cách khai thuế như thế nào. Thí dụ người lớn có con nhỏ mà chỉ kiếm được dưới 30 ngàn mỹ kim một năm, sẽ nhận được 500 mỹ kim, cộng với 600 mỹ kim họ đã từng nhận trước đây, gộp lại thành 1,100 mỹ kim.
Ngân sách còn bao gồm 1.5 tỉ mỹ kim dành cho giới tiểu thương, là số tiền hỗ trợ mà họ sẽ không phải trả lại cho chính phủ.
Ngân sách mới của California cũng sẽ bành trướng chương trình hỗ trợ thuốc men cho người dân, đặc biệt những người lợi tức thấp, thậm chí là di dân bất hợp pháp cũng được hưởng Medicaid.
Ngân sách cũng hỗ trợ cho sinh viên vào trường đại học cộng đồng, với chương trình Cal Grants, ngay cả những người vì lý do phải bỏ học để đi làm trước đây, giờ đây, nếu trở lại học sẽ được hưởng.
Ngân sách còn bao gồm tiền ăn sáng và ăn trưa miễn phí cho tất cả học sinh trung học đang theo học trong các trường công, để giúp các em thuộc diện nghèo không sợ suy dinh dưỡng trong lúc học và giúp giảm bớt gánh nặng cho các gia đình mà bố mẹ thiếu lợi tức để giúp cho con cái được ăn uống đầy đủ.
Tóm lại, đại dịch mặc dù mang lại bệnh hoạn và chết chóc cho người dân California nhiều hơn bất cứ tiểu bang nào nhưng ngược lại về mặt hồi phục kinh tế, lại là tiểu bang tiếp tục thăng tiến, nhất là mặt xã hội và phục vụ dân sinh.
Hoàng Trọng Thụy tường trình cho đài LSTV
