HTT: Ngày 24 tháng 2 năm 1972, vào thời kỳ cao điểm của cuộc chiến tranh lạnh, TT Richard Nixon đã thực hiện chuyến công du mang tính lịch sử đến Trung Quốc, và cho đến 50 năm sau, chuyến đi lịch sử này đã làm thay đổi quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc hoàn toàn, chưa kể còn ảnh hưởng đến các quốc gia khác như Liên Xô, Việt Nam và Đài Loan.
Chuyến công du của TT Nixon vào thời điểm chiến tranh Việt Nam bắt đầu leo thang, mối quan tâm nhất trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ là sự bành trướng của khối liên bang sô viết, vì thế mục tiêu chính của TT Nixon là nhờ Trung Quốc để làm giảm ảnh hưởng của Liên Xô, đổi lại, Hoa kỳ đồng ý để không hiện diện trong vùng Châu Á, công nhận Đài Loan là một phần của Trung Quốc. Về mặt mậu dịch, chuyến công của TT Nixon cũng nhằm mục tiêu, giúp Trung Quốc mở cửa với thế giới bên ngoài, đồng thời tạo điều kiện cho công ty Hoa Kỳ đi vào một thị trường đông dân nhất trên thế giới. Có thể nói, tất cả những chính sách dưới thời của TT Nixon muốn đạt được thông qua chuyến đi này, cuối cùng Hoa Kỳ đạt được tất cả, mặc cho những sự chỉ trích nhắm vào cá nhân TT Nixon và cả chính sách Hoa Kỳ về sau, bao gồm, bỏ Việt Nam, tảng lờ việc Đài Loan muốn độc lập, và quan trọng hơn cả Hoa Kỳ vẫn tiếp tục can dự vào nội tình cùng Châu Á, đi ngược với cam kết Thượng Hải mà TT Nixon ký kết với Mao Trạch Đông.
Thứ nhất, Hoa Kỳ rất quan tâm đến sự bành trước của khối Liên Bang Sô Viết, mà vào thời điểm đó, Trung Quốc không nằm trong khối mà chỉ là đồng minh với Liên Sô, TT Nixon muốn thương lượng trên nhiều vấn đề để tránh tạo môi trường cho Liên Sô bành trước xa hơn nữa. Về cuộc chiến Việt Nam, do phong trào phản chiến càng ngày càng gia tăng, nhất là số binh sĩ Hoa Kỳ thiệt mạng trong chiến tranh tăng quá cao, và sự can dự của Hoa Kỳ vào cuộc chiến xem ra không đi đến đâu, thậm chí gây thiệt hại từ nhân mạng đến tiền của quá nhiều cho nước Mỹ. Nixon muốn Trung Quốc, với mối quan hệ với Bắc Việt, sẽ giúp giải quyết hồ sơ Việt Nam bằng hiệp định hòa bình năm 1973, mặc dù sau đó Hoa Kỳ sẵn sàng bỏ rơi Việt Nam để kết thúc cái gọi là sa lầy chiến tranh của Hoa Kỳ.
Một trong những thương lượng này dẫn đến hiệp ước Thượng Hải, qua đó, Hoa Kỳ không công nhận một nước Đài Loan, mà là một phần của Trung Quốc. Riêng về điểm này đã khiến người dân Đài Loan vô cùng thất vọng, vì họ vẫn muốn tìm kiếm đồng minh, nhất là từ Hoa Kỳ để có thể bảo vệ Đài Loan chống lại mộng thống nhất của Bắc Kinh. Tuy nhiên về sau này, Hoa Kỳ lại thay đổi chính sách về vấn đề Đài Loan, mặc dù không công nhận Đài Loan độc lập, nhưng lại ủng hộ chính sách, một nước Trung Quốc với hai thể chế, ủng hộ Đài Loan và thậm chí còn bán vũ khí cho Đài Loan nữa. Dưới thời TT Ronald Reagan, lần đầu tiên, Hoa Kỳ ủng hộ việc bán vũ khí cho đài loan, hành động này đã khiến Trung Quốc cho đến hôm nay xem Hoa Kỳ chỉ là một kẻ lợi dụng và làm mất đi niềm tin dẫn đến sự ngờ vực lẫn nhau cho đến hôm nay. 50 năm sau chuyến công du, tình hình đối đầu giữa Bắc Kinh và Đài Loan vẫn tiếp tục căng thẳng. Sau vụ mua bán vũ khí này, Đặng Tiểu Bình đã giận dữ và tuyên bố, mối quan hệ Hoa Kỳ và Trung Quốc là không tốt chút nào. Bài học từ 50 năm trước, dẫn đến quan hệ bất thường giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ hầu như không thay đổi, cho dù qua các thời Chủ tịch hay tổng thống nào của Hoa Kỳ. Ngày nay Hoa Kỳ vẫn xem Trung Quốc là mối đe dọa mang tính toàn cầu, Trung Quốc không tin tưởng Hoa Kỳ và tiếp tục tạo áp lực để thống nhất với Đài Loan.
Hoàng Trọng Thụy tường trình cho đài LSTV
